Nhiều người cho rằng Gia Cát Lượng xuống núi là để thỏa chí dẹp loạn yên dân, khuông phò nhà Hán; sau này, ông sáu lần mang quân ra Kỳ Sơn phạt Nguỵ, cuối cùng bệnh chết ở gò Ngũ Trượng khi chí nguyện chưa thành, ôm nỗi tiếc hận thấu trời xanh…

Tương ngộ hình dáng thanh thoát như tiên

Thời Tam Quốc, Lưu Bị vì muốn mời Gia Cát Lượng xuất sơn phò tá mà đã ba lần viếng thăm lều cỏ, lưu lại một điển cố sáng rỡ muôn đời.

Trong lần đầu tương ngộ giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng, La Quán Trung miêu tả dung mạo của Khổng Minh như sau:

“Huyền Đức thấy Khổng Minh mình cao tám thước, mặt đẹp như ngọc, đầu đội khăn lượt, mình mặc áo cánh hạc, hình dáng thanh thoát như tiên”.

Gia Cát Lượng xuống núi hết lòng phò tá Lưu Bị. Ảnh: Phim truyền hình Trung Quốc.

Tư Mã Huy từng nói: “Khổng Minh có thể so sánh với Khương Tử Nha làm nên cơ nghiệp tám trăm năm của nhà Chu và Trương Tử Phòng làm nên cơ nghiệp bốn trăm năm của nhà Hán”.

Tu đạo hóa rồng nên mới gọi “Ngọa Long”

Trong lịch sử, Khương Tử Nha và Trương Tử Phòng đều là những người tu Đạo. Trước khi gặp Chu Văn Vương, Khương Tử Nha đã có 40 năm tu Đạo. Trương Lương ba lần nhặt giày ở cầu Dĩ, được Hoàng Thạch Công truyền Đạo, có thể làm thầy đế vương.

Qua diện mạo thoát tục của Khổng Minh, không khó đoán rằng ông cũng là một người tu Đạo. Tu Đạo ấy không phải là vẽ bùa niệm chú, bói toán, xem phong thuỷ… vài tiểu năng tiểu thuật mà người đời biết đến; cũng hoàn toàn khác với cái gọi là “nghiên cứu kinh thư” của người hiện đại.

Nó không hạn cuộc trong việc tích lũy tri thức, mà nhấn mạnh vào tu tâm dưỡng tính, thanh tâm quả dục, đạt đến cảnh giới vô vi thanh tịnh.

Nhìn thiên tượng biết lịch sử xoay vần

Khi tâm trong sáng thì trí huệ khai mở, xuất hiện những khả năng siêu việt người thường. Khổng Minh Gia Cát Lượng trên thông thiên văn, dưới tường địa lý, chưa ra khỏi lều tranh đã nhìn thấy trước thế thiên hạ chia ba.

“Thiên văn” ở đây không phải là thiên văn học ngày nay, hoặc là dự báo thời tiết. Những người tu Đạo trong quá khứ đều biết dùng Dịch Lý để giải thích và quan sát thiên tượng.

Họ nhìn sự chuyển vần của mặt trời, mặt trăng và các vì sao mà biết được từ số phận con người cho đến hưng vong của triều đại. Một số người tu Đạo còn có công năng “túc mệnh thông”, nghĩa là có thể trực tiếp nhìn thấu quá khứ và tương lai.

Ngồi trong lều cỏ đã biết Thục Hán cuối cùng sẽ bị nước Ngụy tiêu diệt

Gia Cát Lượng trong lịch sử quả thực là người có khả năng tiên tri. Ông để lại bộ dự ngôn nổi tiếng tên là “Mã Tiền Khóa” (nghĩa là “quẻ bói gieo trước chiến mã”).

Bộ quẻ này Dự ngôn tổng cộng có 14 khóa, tiên đoán sự việc bắt đầu từ thời Thục Hán, một mạch đến Trung Hoa Dân Quốc và cả về sau, phi thường chuẩn xác.

Trong khóa đầu tiên của Mã Tiền Khóa, Gia Cát Lượng nói: “Vô lực hồi thiên, Cúc cung tận tụy, Âm cư Dương phất, Bát thiên nữ quỷ”.

Tạm dịch: Không sức đổi Trời, Còng mình gắng sức, Âm tồn Dương phất, Tám ngàn nữ quỷ. Chữ “Bát” (八) thêm chữ “thiên” (千), chữ “nữ” (女) rồi thêm chữ “quỷ” (鬼), hợp thành một chữ “Ngụy” (魏), chính là nói Thục Hán cuối cùng bị nước Ngụy tiêu diệt.

Gặp chủ nhưng không gặp thời

Những người bạn của Gia Cát Lượng dường như cũng đều là bậc chân nhân ẩn mình, đều biết trước khí số nhà Hán sắp suy vong.

Tư Mã Huy than rằng: “Ngọa Long tuy gặp chủ, nhưng không gặp thời, tiếc lắm thay!”.

Còn Thôi Châu Bình cũng nói với Huyền Đức rằng: “Tướng quân muốn khiến Khổng Minh chuyển xoay trời đất, chắp vá càn khôn, tôi e khó lắm, chỉ uổng hơi sức mà thôi”.

Trầm ngâm một khắc rồi nói thêm rằng Tướng quân chẳng nghe người ta nói: “Thuận trời thì an nhàn, trái trời thì vất vả”, “Số đã định, thì không chống lại được” hay sao?”

Gia Cát Lượng sớm đã biết khí số nhà Hán đã hết, chí nguyện phục hưng nhà Hán của Lưu Bị là không thể thực hiện được, vậy sao ông vẫn quyết định xuống núi phò tá?

Không thành công cũng thành nhân

Người xưa có câu “Không thành công cũng thành nhân”, Gia Cát Lượng dẫu biết trước sự nghiệp phục hưng nhà Hán là không thể thành công.

Nhưng ông quyết định vẫn phò tá Lưu Bị để “thành nhân”, lưu lại một tấm gương lịch sử trung nghĩa, một quân sư tài trí trùm đời, một thừa tướng yêu dân như con.

Cái “thành công” mà người đời thường rất coi trọng ấy, đặt vào dòng chảy cuồn cuộn của thời gian bỗng trở nên thật lẻ loi vô nghĩa biết bao!

Diễn một vai “cúc cung tận tụy”

Lịch sử như bánh xe xoay chuyển, hết triều đại này đến triều đại khác nối tiếp nhau; như một vở diễn lớn, màn này khép lại màn khác lại mở ra.

Gia Cát hầu cúc cung tận tụy, phò tá Lưu Bị và nhà Thục Hán có thể thu phục Trung Nguyên, kéo dài bao nhiêu đời nữa, thì cũng tới lúc phải hạ màn. vậy mới có thơ rằng:

“Trường Giang cuồn cuộn chảy về Đông

Bạc đầu ngọn sóng cuốn anh hùng

Thịnh suy, thành bại theo dòng nước

Sừng sững cơ đồ bỗng tay không”.

(Lâm giang tiên – Dương Thận)

Thiên mệnh khó cưỡng, phải hành sự thuận theo ý trời

Tư Mã Huy, Thôi Châu Bình biết số Trời đã định, chọn sống một đời ẩn dật, bạn cùng vượn hạc, vui thú non sông. Gia Cát Lượng cũng biết số Trời đã định, nhưng chọn nhọc tấm thân chốn hồng trần, chỉ để diễn một vở kịch thổn thức ngàn năm.

Tài kinh bang tế thế, mưu xuất quỷ nhập thần, nhưng sáu lần mang quân ra Kỳ Sơn đều thất bại, để nhắn nhủ với người đời sau rằng: Ý Trời khó cưỡng, con người phải hành sự thuận theo Thiên ý.

Lưu tiếng thơm muôn đời

Khi Gia Cát Võ hầu tạ thế ở gò Ngũ Trượng, người nước Thục đau đớn rơi lệ, người đời sau đọc đến đoạn ấy cũng ngậm ngùi xót xa.

Nhưng biết đâu, bản thân Gia Cát Khổng Minh lại mãn nguyện vì vai diễn lịch sử đã hoàn thành?

Ông hẳn đã sớm biết bản thân mình “vô lực hồi thiên”, nhưng trong tương lai, sẽ có Thánh nhân xuất thế “trừ họa cứu nạn”, như trong dự ngôn Mã Tiền Khóa mà Gia Cát Hầu đã dành cả sinh mệnh của mình, tâm huyết lưu lại cho đời sau…